THY’de ödenmeyen 2 milyarlık promosyonun peşini bırakmayan HAVASEN Lideri Kaptan Pilot Seçkin Koçak, “Aylık 3 bin 500 TL alan emekli yurttaş, yıllık gelirinin yüzde 4’ü oranında 5 bin 250 lira promosyon alırken, yıllık 40 milyar TL işçi ödemesi yapan THY’nin binde 4 oranında kalması basiretli tüccar anlayışıyla uyuşmaz, izaha muhtaçtır” dedi.
THY, 2022 yılının 3. mali periyoduna ait bilançoda 9 ayda 38.5 milyar TL net kar açıkladı ve çabucak akabinde bu muvaffakiyet nedeniyle tüm çalışanlarına 25 bin ile 200 bin TL ortasında prim ödemesi yaptı.
Havayolu Çalışanları Sendikası (HAVASEN) Genel Lideri Kaptan Pilot Seçim Sekçin Koçak, birçok kurumda ödenmesine karşın THY çalışanlarına yıllardır ödenmeyen maaş promosyonlarını tekrar gündeme getirdi.
THY’nin bankalardan aldığı, bilançolarında görünen fakat işçisine ödemediği promosyon ölçüsünün 2 milyarı bulduğunu vurgulayan HAVASEN Lideri Koçak, “THY’nin son periyottaki muvaffakiyetleri nedeniyle çalışanlarına prim ödemesini takdir ediyoruz lakin THY idaresi, maaş ödemelerinin ötelenmesinden elde edilen faiz geliri promosyonun üzerine yatıyor. 2 milyar artık saklanabilir bir para değil. Bu çalışanın hakkı, ödeyin” dedi.
Bugün 3 bin 500 TL aylık alan bir emekli yurttaşın 3 yıl için 5 bin 250 TL promosyon aldığını hatırlatan Koçak, “Emeklinin bankadan 1 yılda aldığı toplam maaş 40 bin TL iken, THY’nin banka üzerinden ödediği toplam para yılda 40 milyar TL’dir” diye konuştu.
“6 MİLYON DOLARA RAZI OLUNMASI İZAHA MUHTAÇ”
Koçak şöyle devam etti:
“Dolayısıyla 42 bin TL yıllık geliri olan bir emekli yurttaş gelirinin yüzde 4’ü kadar promosyon alıyor. 2022 yılının birinci 9 ayında yaklaşık 1.5 milyar dolar işçi ödemesi yaptı. THY 2022 yılında toplam 40 milyar TL işçi ödemesi yapacak. THY’nin 9 ayda yalnızca 6 milyon dolara, oransal olarak yüzde 0,4 (binde dört) promosyon gelirine razı olması basiretli bir tüccar anlayışı ile bağdaşmamakta olup izaha muhtaçtır.”
HAVASEN’den yapılan yazılı açıklamada ise THY’de yaşanan promosyon süreci tüm ayrıntılarıyla anlatıldı. Açıklamanın tam metni şöyle:
THY PRİMLERİ YATIRDI, PROMOSYONUN ÜZERİNE YATTI
THY’nin 2022 yılının birinci 9 ayında elde edilen kardan çalışana prim ismi altında ödeme yapması takdir edilecek bir davranış olmakla bir arada, emeği ile geçinen, pandemi periyodunda şirketi ayakta tutarak ülke iktisadına önemli katkılar yapan çalışanlar ortasında tartışma konusu olmuş, adeta iş barışını ve işyerindeki huzuru tehdit eder bir ortama yol açmıştır.
Hiç kuşku yok ki, bu ortamın doğmasında; paylaşım kriterlerinin sağlıklı biçimde ortaya konulmaması, sürecin şeffaflıktan uzak yürütülmesi, kıyaslanabilir olmaktan uzak bir nitelik taşıması yüklü rol oynamıştır.
SENDİKAYI MUHATAP ALMADILAR
2015, 2018 ve 2021 yılı yapılan prim ödemelerinde idare konseyi kararı akabinde yetkili sendikayı (HAVA İŞ) sürece dahil ederek protokol imzalayan THY idaresi, bu kere sendikayı muhatap almaya gerek görmemiş ve süreci tek taraflı olarak yürütmüştür.
İyiniyetli sayılabilecek bir anlayışla başlatılan süreç maalesef toplumsal kutuplaşmayı beraberinde getirmiş, adalet ve aidiyet hissini zayıflatmış, çalışanlar ortasında kıdem, ehliyet ve liyakat tartışmalarına yol açmıştır.
FAİZ GELİRİ ÇALIŞANIN HAKKIDIR
Bilindiği üzere, 2011 yılına kadar THY’de çalışma ayı her ayın 15. günü başlamakta ve sonraki ayın 14. günü sona ermekte ve maaş hesaplaması da bu tarih aralığına nazaran hesaplanmakta idi. Bu düzenlemeye nazaran de çalışma ayının son günü olan 14. gün THY çalışanları maaşlarını gün kaybı olmaksızın almakta idi. İkramiyeler ise, ikramiyeye temel 3 ayın son gününde ödenmekte idi.
2011-2012 yılları ortasında geçerli olan ve THY ile yetkili sendika Hava İş’in uzlaşamaması sonucu Yüksek Hakem Kurulunca imzalanarak taraflara gönderilen 23. Periyot Toplu İş Mukavelesi yürürlükte iken, Hamdi Topçu’nun İdare Konseyi Lideri olduğu THY tek taraflı olarak ve Ağustos 2011 tarihinden başlamak üzere çalışma ayı kavramını değiştirmiş ve her ayın 1. günü ile ayın son günü ortası olarak belirlemiş, lakin aylık ödeme gününü ise çalışılan ayı izleyen 8. gün olarak uygulamaya koymuştur.
İkramiyelerde de, 3‘er aylık ikramiyeye temel devrenin son günü ödeme uygulamasını kaldırarak 3 aylık devreyi izleyen ayın 8. günü olarak yeni ödeme günü belirlemiştir. 2013 yılında Hava İş idaresine gelen Ali Kemal Tatlıbal ve grubu, bu hukuksuz ve emekçi aleyhine uygulamayı 25. Devirde Toplu İş Mukavelesine koydurarak patrona bağlılığını tescil ettirmiş ve patron lehine yasal hale getirmiştir.
HER YIL 4 AY FAİZ GELİRİ ALIYOR
İşveren lehine yetkili sendikanın yaptığı bu düzenleme ile 2011 yılı Ağustos ayından itibaren THY patronu, çalışanın aylıklarını ve ikramiyelerini 8 gün geç ödemektedir. Dolayısı ile, her yıl işçi fiyatlarını 3 aydan fazla (96 gün), ikramiyeleri ise 1 ayı aşacak (32 gün) formda gecikme ile ödemekte, böylelikle THY, yetkili sendikanın onayı ile, her işçinin yıllık gelirinden yaklaşık 4 ay faiz geliri elde etmektedir. THY’nin son 11 yıldır gecikme ile ödeme yaparak açık ve net biçimde faiz geliri elde ettiği dikkate alındığında, yapılanın personelin işçinin hakkına el koymak olduğu konusunda tereddüt yoktur.
THY’nin 9 aylık bilgilerinden hareketle 2022 yılında 2.1 milyar dolar (Kasım 2022 ortalama kuru ile yaklaşık 40 milyar TL) işçi masrafı ödeyeceği anlaşılmaktadır. Bu hesaba nazaran aylık ortalama 3.3 milyar liralık bir kaynağın yıllık % 30’a varan faiz oranı ile her ay 8 günlük faizinin alınmasına karşın işçiye ödenmemesi ve THY bilançosuna gelir kaydedilmesi açık bir hak ihlalidir.
EMEKLİ YURTTAŞIN ALDIĞI PROMOSYON ORANI DAHA YÜKSEK
Bugün bir emekli yurttaşımız 3 bin 500 TL aylık üzerinden 3 yıl için 5 bin 250 TL promosyon almaktadır. Dolayısı ile yıllık 42 bin TL toplam maaşına karşı yılda 1.750 TL gelir elde etmekte olup bu hesaba nazaran yıllık maaşının yüzde 4’ü kadar promosyona hak kazanmaktadır.
2022 yılının birinci 9 ayında yaklaşık 1.5 milyar dolar işçi ödemesi yapan THY’nin birebir devirde yalnızca 6 milyon dolara, oransal olarak yüzde 0,4 (binde dört) promosyon gelirine razı olması basiretli bir tüccar anlayışı ile bağdaşmamakta olup izaha muhtaçtır. Üstelik emeklinin bankadan 1 yılda aldığı toplam maaş 40 bin TL iken, THY’nin banka üzerinden ödediği toplam para yılda 40 milyar TL’dir.
Sonuç olarak, 9 ayda 38,9 milyar TL kar elde eden THY’nin çalışanlarına dağıttığı prim değil yalnızca hak ettiği maaş promosyonunu fakat karşılamaktadır.
Bu nedenle yapılan ödeme prim ise, promosyon nerededir? Promosyon ise, prim nerededir?
Kaldı ki, 2005 yılından 2011 yılına kadar her çalışma ayının son günü fiyatları yatırmasına karşın promosyon geliri elde eden THY’nin 2011 yılının Ağustos ayından itibaren 8 günlük geç ödeme formülü ile gelirini katmerlediği anlaşılmakta, çalışanın yıllardır biriken promosyon haklarını ödemek yerine prim ismi altında bir ödeme yaparak yükselen hak taleplerini bastırmaya çalıştığı görülmektedir.
PRİM PANDEMİ KAYIPLARINI TELAFİ ETMEKTEN UZAKTIR
THY idaresinin “gönlünden kopan” bu ödeme, THY ile Hava İş idaresinin anlaşarak pandemide açlığa mahkum ettiği THY çalışanlarının pandemi periyodu kayıplarını dahi telafi etmekten uzaktır. Pandemide tam 1.5 yıl boyunca Kısa Çalışma Ödeneğiyle, indirilmiş fiyatlarla çalıştırılan çalışanın hak kayıpları giderilememiştir. 2022 yılının birinci 9 ayında, 2019 yılının birebir devrine nazaran işçi masraflarının % 7.5 azalması bu tespitimizi doğrulamaktadır.
Bu kapsamda;
2022 karından yapılan prim ödemesinin 1 takvim yılı dolmadan ve yalnızca 9 aylık kar üzerinden ödenmesi, kalan 3 aylık devrede elde edilecek kardan verilmesi gereken primden çalışanların yoksun kalması manasına gelmektedir.
Prim ödemesi 2022 yılının birinci 9 ayında elde edilen muvaffakiyetin mükafatı ise, 01 Ocak-30 Eylül 2022 tarihleri ortasında çalışmış, sözkonusu muvaffakiyete katkıda bulunmuş ve ama istifa etmiş, işten çıkartılmış yahut emekli olmuş işçiye de kıstelyevm aslına (çalıştıkları mühlet kadar) nazaran ödeme yapılması gerekmektedir.
THY patronu, 2005-2022 devrinde mutabakatlı bankadan aldığı 100 milyon dolardan fazla promosyon gelirini şirketten ayrılmış olanlar da dahil olmak üzere çalışana hizmet devirlerine uygun formda faizi ile birlikte paylaştırmalı, 2022 yılı için aldığı/alacağı promosyon gelirini de vakit geçirmeden çalışana ödemelidir.
HİSSEDİLEN ENFLASYONA KARŞI ARTIRIM YAPILMALI
Bundan bu türlü, tek seferde yapılan prim ödemeleri yerine TÜİK sayılarının çok üstündeki “hissedilen enflasyona” karşı çalışanı müdafaaya yönelik uygunlaştırma ve ek artırım seçenekleri üzerinde durulmalıdır.
Hakedişlerin çalışma ayının son günü ödenmesine ait 78 yıllık bir kuralı ve geleneği bir kalemde silen THY’nin oldu-bittiye getirerek ve yetkili sendikayı devre dışı bırakarak İnsan Kaynakları Prosedürüne koyduğu “Ücretler, ilişkin olduğu devri takip eden ayın en geç 10’una kadar ödenir. İkramiyeler ise ilişkin olduğu 3 aylık devri takip eden ayın en geç 10’una kadar ödenir” kuralını ortadan kaldırmak üzere yetkili sendika yüreğini toplayıp, her istediğine evet dediği THY ile görüşmeli , 2011 yılına kadar olduğu üzere işçi fiyatlarının çalışılan ayın son günü ödenmesi için acilen bir ek protokol imzalamalıdır.
Sadece doğruların ve gerçeklerin söz edildiği, hakkın savunulduğu tek yer HAVA-SEN’dir. Şimdiye kadar gizlenen, gözardı edilenlerin ortaya çıkarıldığı, çalışanların aydınlatıldığı gerçek sendika HAVA-SEN’dir. Siz çalışan işçilerin hakkını savunamayan, yüzüne bakamayan, alana çıkamayan kağıt üzerindeki yapı ve oluşumlar sizin hakkını savunamaz.
Anlatılacak çok gerçek var ve sırasıyla anlatmaya devam edeceğiz.