Van’ın Edremit, Gevaş, Erciş, Muradiye ile Bitlis’in Tatvan ilçelerindeki kıyılarda son yıllarda kuraklık nedeniyle ortaya çıkan iskele ve yapılar, gölün su düzeyindeki düşüklüğün boyutunu gözler önüne serdi. Bitlis Eren Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necmettin Elmastaş: “Son iki yılda birkaç metre üzere çok önemli bir düzey alçalması var” dedi.
Küresel iklim değişikliği ve yağışların azalmasıyla oluşan kuraklık, Van Gölü’nün su düzeyinde düşmeye neden oldu. Geçen yıllara oranla sıcaklığın yükselmesine bağlı buharlaşmanın artması münasebetiyle Van Gölü’ndeki su çekilmesi devam ediyor.
Suyun sığ olduğu noktalarda çekilmenin önemli boyutlara ulaşmasıyla Van’ın Edremit, Gevaş, Erciş ve Muradiye ile Bitlis’in Tatvan ilçesindeki kıyılarda binlerce yılda oluşan mikrobiyalitler, tarihi kalıntı ve iskeleler ortaya çıktı.
“ŞİMDİKİ DÜZEYİNİN 3-4 METRE ÜZERİNDEYDİ”
Uzmanlık alanı coğrafya olan Bitlis Eren Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necmettin Elmastaş, AA muhabirine, dünyada ve Türkiye’nin öteki bölgelerinde olduğu üzere Van Gölü havzasında da global ısınmanın tesirini göstermeye başladığını söyledi.
Van Gölü’nün geçmişine bakıldığında, su düzeyinin yıllara ve periyotlara nazaran değiştiğini anlatan Elmastaş, şöyle konuştu:
“Genel manada alçalma ve yükselmeler yaşanmış fakat daima bir yükselme eğiliminde olmuş. Birtakım yıllarda çok yükselme meydana gelmiş. 1992-1993 yıllarında çok daha yüksek bir düzeye çıkmış ve birtakım kıyılar Afet Bölgesi ilan edilmişti. 1992-1993 yıllarında su düzeyi şimdiki düzeyin yaklaşık 3-4 metre üzerindeydi. Yıllar içinde bu azaldı. Son iki yılda birkaç metre üzere çok önemli bir düzey alçalması var. Gölün etrafında alçalmayı görebiliyoruz. Evvelden hiç görülmeyen iskelelerin ayak kısımları, mikrobiyalitler bugün suyun yüzeyine çıkmış durumda. Bu düzeyin çok alçaldığını gösteriyor.”
“KAYNAKLAR KURUMA NOKTASINA GELDİ”
Van Gölü ve etrafını besleyen en kıymetli faktörün yağış ve kaynak suları olduğunu tabir eden Elmastaş, şunları kaydetti:
“Yağışların azalması ve sıcaklığın artmasına bağlı daha fazla buharlaşma olduğunda düzey düşüyor. Yer altı ve sulama alanlarıyla ilgili çalışma yaptık. Ahlat, Adilcevaz ve Erciş etraflarındaki çalışmalarımızda, bölgede binlerce sondaj kuyusunun açıldığını ve suyun fazla kullanılmasıyla düzeyin düştüğünü gördük. Gölleri besleyen birtakım kaynakların kuruma noktasına geldiğini tespit ettik. Bu da düzeyin düşmesine bir etken olarak tabir edilebilir. Yağışın azalması, beşeri nedenlerle kimi kaynakların kuruma noktasına gelmesi, sıcaklığın artması bu neticeyi verdi.”
“KÜÇÜLME DEVAM EDECEK”
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu da global ısınma nedeniyle su kaynaklarının giderek kurumaya başladığını belirtti.
Son 30 yıldır Van Gölü’nün alan kaybetmeye devam ettiğini anlatan Alaeddinoğlu, “Maalesef bundan sonra da çekilme süreci devam edecek. Van Gölü’nün tekrar yüzey alanında bir genişleme ya da göl düzeyinde bir yükselmenin yaşanabileceğine ait hiçbir bulgu yok zira yağışların ve buharlaşmanın biçimi ile ölçüsü değişti.
Düşen yağış azaldı, mevcut su kaynaklarının bir kısmı buharlaşmayla kayboldu. Geçmişte kar halinde düşen yağışlar yer altı sularını beslerken artık kaynak sularını besleyemiyor. Münasebetiyle yağmur halinde düşen yağışlar eğim doğrultusunda göle akıp akabinde buharlaşıyor. Yani gölü besleyen büyük kaynaklar artık gölün aleyhine işliyor.” halinde konuştu.
Bundan sonraki süreçte bilhassa akarsuların döküldüğü sığ alanlarda çekilmenin devam edeceği ikazında bulunan Alaeddinoğlu, şöyle devam etti:
“Gölün yüzeyinde küçülme devam edecek. Şu an Van Gölü’nün birçok alanında bir evvelki yılın kıyı çizgisinden tahminen yüzlerce metre çekilme yaşandı. Global ısınmayla ilgili bulgular gelecek sürecin çok daha karamsar olduğunu gösteriyor. Yani havza global ısınmanın tesirlerinden olumsuz etkilenecek. Bu da su kaynaklarının yavaş yavaş tükenmesine yahut alan kaybetmesine yol açacak.
Geçmişte medeniyetlerin göl kıyısında inşa ettiği yapılara daha çok ulaşacağız. Göl çekildikçe daha evvel liman, yerleşim yeri olarak kullanılan alanların tamamı açığa çıkacak. Bunlar birer tarihi kıymet olarak mana kazanacak.” (AA)