Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün yeni standı ‘Meşgul Kent: İşgal İstanbul’unda Siyaset ve Gündelik Hayat, 1918–1923′ Birinci Dünya Savaşı’nın akabinde İngiliz, Fransız ve İtalyan orduları tarafından işgale uğrayan İstanbul’u yazılı ve görsel arşivlerle izleyiciye aktarıyor.
Sergi, 10 Ocak–26 Aralık 2023 tarihleri ortasında Beyoğlu, Tepebaşı’ndaki İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde ziyarete açık olacak.
ÇARPICI EVRAKLAR VAR
Kasım 1918-Ekim 1923 ortasında, yaklaşık beş yıl süren işgali askeri, toplumsal ve kültürel boyutlarıyla ele alan stant; Daniel-Joseph MacArthur-Seal ve Gizem Tongo’nun küratörlüğünde, memleketler arası bir istişare heyetiyle birlikte hazırlandı. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü arşivinin yanı sıra, Türkiye, Fransa, İngiltere, Yunanistan, Ermenistan ve Rusya’daki çeşitli kütüphane, arşiv ve koleksiyonlardan seçilmiş, birçoğu birinci kere sergilenecek evraklar ortasında, resmi yazışmalardan fotoğraflara, sinema ve fotoğraflara, bir dizi yazılı ve görsel materyal yer alıyor.
ŞEHRİ KİM YÖNETECEK?
Meşgul Kent, işgal yılları boyunca sırf siyasal manada değil, toplumsal ve kültürel manada da daima bir hareketlilik halinde olan İstanbul’a ayna tutuyor. İstanbul o yıllarda sözün her anlamıyla meşgul [başkası tarafından kullanılır, işletilir, çalıştırılır durumda olan, tutulmuş, işgal edilmiş] bir kentti. Kimin kentte kalacağı ve kenti kimin yöneteceği söylenti ve spekülasyon hususlarıydı ve bunlar İtilaf devletleri liderlerinin, birbirini izleyen Osmanlı kabinelerinin ve Ankara Hükümeti’nin çelişen beyanlarıyla daha da şiddetleniyordu.
BAMBAŞKA BİR DÖNEM
Şehrin sakinleri, şiddeti ve işgali protesto eden kitlesel hareketlere; daha yeterli fiyat ve şartlara erişmek umuduyla yapılan; tramvay, vapur, havagazı hizmetlerini felç eden grevlere; savaş cürmü işlemekle veya da itilaf devletlerine yahut padişaha karşı gelmekle suçlanan subay ve görevlilerin konutuna yapılan seher vakti baskınlarına; kahvehane müdavimlerinin silah ve yasak neşriyat nedeniyle aranma ve tutuklanmasına; silahlı çetelerce işlenen cinayetlere, linçlere ve adam kaçırmalara şahit oluyor yahut katılıyordu. Bu çalkantının ortasında beşerler hayatlarını ve diğerlerininkini uygunlaştırmak için çabalamaya devam ediyordu. Okullar, kurumlar ve cemaat dernekleri kuruluyor; türlü yetenekli bireylerin ve hamilerin katkılarıyla konserler ve stantlar düzenleniyor; yeni siyasal, edebi ve sanatsal fikirler canlı basın ve yayın hayatının sayfalarını renklendiriyor; hayır kurumları mültecilere, savaş malullerine, yetimlere ve kentin fakirlerine dayanak olmak için para topluyordu. İşgal 1923 yılının Ekim ayında sona erdiğinde, Türkiye Cumhuriyeti kurulmak ve kent farklı bir periyoda girmek üzereydi…