Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nden edinilen bilgiye nazaran, kuduz, insanlarda ve birçok göğüslü hayvanda aşı ile önlenebilmesine rağmen hala mevte neden olabiliyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) datalarına nazaran, her yıl dünyada yaklaşık 60 bin kişi, kuduz nedeniyle ömrünü yitiriyor.
İnsan olaylarının birçoklarına kuduz köpekler sebep olurken, kuduz bilhassa Asya ve Afrika kıtalarında yaygın görülüyor. Her yıl Asya’da yaklaşık 35 bin, Afrika’da ise 21 bin kişinin kuduza yakalandığı iddia ediliyor.
DSÖ tarafından hazırlanan global stratejik planla 2030’a kadar köpek kaynaklı kuduzdan insan ölümlerinin sona erdirilmesi hedefleniyor.
Türkiye’de ise Sıhhat Bakanlığına yılda yaklaşık 250 bin kuduz şüphelisi müracaat yaparken, bu bireyler, derhal aşı programına alınıyor.
Bakanlıktan alınan bilgiye nazaran, kuduza ait merak edilen soru ve yanıtlar şöyle:
“1- Kuduz nasıl bulaşır?
Kuduz bir hayvanın, ısırması yahut tırmalaması, salyasının sıyrık yahut çatlak deriye, göz, ağız ve burna temas etmesi, etinin ve sütünün çiğ olarak tüketilmesi ile hastalık bulaşır.
2 – Kuduza yakalanma ihtimali olan hayvan tipleri nelerdir?
Köpek, kedi, keçi, at, eşek, inek üzere evcil hayvanlar ile kurt, tilki, çakal, domuz, ayı, sansar, kokarca, gelincik, kirpi, köstebek üzere yabani hayvanlardır.
3 – Kuduz riskli temasa neden olan hayvanlarda müşahede mühleti var mı, varsa ne kadar?
Kedi ve köpeklerde 10 gün müşahede önerilir. Kedi ve köpek dışında hayvanlarda bu türlü bir mühlet verilemez ve müşahede önerilmez.
4 – Kuduzun belirtileri nelerdir?
Hayvanlarda kuduz belirtileri, hayvanın huyunda yahut hareketlerinde değişimler, korkaklık, sonluluk ve saldırganlık formunda görülebilir. Hayvanda çoklukla şiddetli ısırma isteği bulunur. Bedeninde felçler, yutkunma zahmeti, salya akması, kasılmalar görülebilir. Bu belirtileri gösteren hayvanlardan uzak durulmalı ve en kısa müddette il/ilçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine haber verilmelidir.
İnsanlarda kuduz belirtileri, ısırılan beden bölgesinde duyu değişikliği, felç, yutma zahmeti, sudan korkma, şuur kaybı, kasılmalar, telaş bozukluklarıdır.
5 – Kuduz hastalığının tanısı nasıl konulur?
Kuduz hastalığının kesin tanısı laboratuvar teşhisiyle konulmaktadır.
6 – Kuduzun tedavisi nasıldır?
Kuduz, kliniği geliştikten sonra vefatla sonuçlanan bir hastalık olup hastalığın tedavisi bulunmamaktadır. Fakat belirtilen kuduz bulaşma yollarından birine maruz kalınmışsa kuduzu önlemek maksadıyla kişi sıhhat kuruluşuna kesinlikle müracaat etmelidir. Sıhhat kuruluşunda planlanan kuduz aşısı üzere önleyici uygulamalarla kuduzun önlenebildiği unutulmamalıdır.
7 – Kuduzdan korunmak için neler yapılır?
Kuduz mevtle sonuçlanan bir hastalık olduğundan korunma yaklaşımları hayat kurtarıcıdır. Bu nedenle yara yahut ısırık bölgesi vakit kaybedilmeden bol su ve sabunla düzgünce yıkanmalı. ?Göz, ağız yahut burun kuduz riskli temasa maruz kaldıysa bol su ile yıkanmalı. En kısa müddette sıhhat kuruluşuna müracaat edilmeli, tabibin düzenleyeceği aşılama programı aksatılmadan uygulanmalı. Evcil hayvanlar denetim altında tutulmalı, bilhassa geceleri özgür bırakılmamalı. Kedi ve köpeklere her yıl kesinlikle kuduz aşısı yaptırılmalı.
Çevrede hasta, garip davranış sergileyen yahut ölmüş hayvanların görülmesi halinde bunlara yaklaşılmamalı ve ilgili yerler haberdar edilmeli. Kuduz riski olan hayvanlarla sık temas eden şahıslara temas öncesi aşılama, kuduz riskli teması olanlara da doktor değerlendirmesine nazaran temas sonrası kuduz aşılaması uygulanmalı.
8 – Kuduz riskli temasa maruz kalan bireye ne vakit aşı başlanmalıdır?
Kuduz riskli temasa maruz kalan şahsa aşılamaya olabildiğine erken başlanmalıdır.
9 – Kuduz aşısı kimlere yapılır?
Kuduz aşısı kuduz riskli temasa maruz kalmış çocuk ve gebe dahil herkese yapılır.
10 – Kuduz aşılaması devam eden kişi, yeni bir temasa maruz kalırsa ne yapılır?
Kuduz riskli temas sonrası aşılaması devam eden kişi bu sırada yeni bir riskli teması olmuşsa aşılama şeması tıpkı biçimde sürdürülür.
11- Temas öncesi aşılama kimlere yapılır?
Kuduz araştırma laboratuvarı, kuduz aşısı üretiminde çalışanlar üzere kuduz açısından yüksek riskli işlerde çalışanlara, veteriner doktorlar, hayvan bakıcıları, hayvan barınaklarında çalışan işçi, mağara keşfi konusunda çalışanlar ve yarasa kolonileri üzerinde çalışanlar ve kuduz riski olan hayvanlarla sık temas eden yüksek risk taşıyan şahıslara, yaban hayat ile temas riski yüksek olan tabiat sporları yapanlara, köpek kuduzunun yüksek olduğu ve kuduz riskli temas halinde uygun tıbbi yaklaşımın verilemeyeceği bölgelere seyahat edenlere temas öncesi aşı yapılmalı.
12 – Kuduz aşısı uygulanması gerektiren durumlar nelerdir?
Köpek, kedi, sığır üzere kuduza yakalanma ihtimali olan hayvanların ısırıkları, yeri ne olursa olsun kuduz için risk oluşturur. Isırık dışında kuduz olma ihtimali bulunan hayvanın tırmalaması, salya, tükürük, hayvanlara ağız yoluyla verilen canlı aşı yemleri üzere mikroplu olabilecek gerecin, bedendeki açık yara ve ağız, burnun içi, mide ve bağırsak üzere alanlarını döşeyen zar tipi temas da risk oluşturur. Kuduz riskli temas sonrası aşılamaya olabildiğince erken başlanmalı.
Kuduzda kuluçka müddeti çok değişken olduğundan, kuduz riskli temas sonrası ortadan geçen müddete bakılmaksızın temas kategorize edilerek uygun aşılamaya başlanmalı. Doktor tarafından belirlenen takvime uyularak kuduz aşıları gününde yaptırılmalı.
13 – Kuduz aşısı uygulaması gerektirmeyen durumlar nelerdir?
Türkiye’de ve dünyada bugünkü bilgilerle fare, sıçan, sincap, hamster, kobay, gerbil, tavşan, yabani tavşan ısırıklarında beşere kuduz geçişi gösterilmemiştir.
?Yılan, kertenkele, kaplumbağa tarafından ısırılma, kümes hayvanları ısırıkları, sağlam derinin yalanması, hayvana dokunma yahut besleme, bilinen ve hala sağlam bir kedi yahut köpek tarafından 10 günden daha evvel ısırılma yahut temas, daha sonra kuduz olduğu anlaşılan bir hayvanı besleme, kan, süt, idrar ve feçesiyle sağlam derisinin temas etmiş olması, pişmiş etinin yenmesi, kaynatılmış sütünün içilmesi yahut bu sütle yapılan süt eserlerinin tüketilmesi durumunda ayrıyeten kuduz hastasına rutin bakım yapan sıhhat işçisine riskli teması olmadıkça kuduz aşısı yapılmasına gerek yoktur.”